Một số kinh nghiệm về nâng cao chất lượng, hiệu quả chất vấn, trả lời chất vấn, giải quyết kiến nghị cử tri tại kỳ họp HĐND tỉnh
(Ngày đăng :01/10/2013 12:00:00 SA)

Chất vấn là quyền của đại biểu HĐND, là hình thức giám sát hiệu quả đối với hoạt động của các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức nhà nước. Thông qua hoạt động chất vấn, các vấn đề bức xúc của đời sống kinh tế - xã hội, những ý kiến, kiến nghị của cử tri được đại biểu HĐND phản ánh rõ nét tại các kỳ họp của HĐND. Qua việc trả lời chất vấn và giải quyết trả lời các ý kiến kiến nghị của cử tri, HĐND xem xét, đánh giá hiệu quả công tác của cơ quan, đơn vị và người đứng đầu cơ quan, đơn vị. Tại các kỳ họp HĐND, phiên họp chất vấn, trả lời chất vấn và trả lời các ý kiến kiến nghị của cử tri luôn thu hút được sự quan tâm theo dõi của đông đảo cử tri và nhân dân địa phương.

1. Một số nét về hoạt động chất vấn, trả lời chất vấn và giải quyết kiến nghị cử tri tại các kỳ họp của HĐND tỉnh Yên Bái

Xác định được tầm quan trọng và trách nhiệm của HĐND trước cử tri, trong những năm vừa qua, nhất là trong nhiệm kỳ 2011 - 2016, hoạt động chất vấn, trả lời chất vấn và giải quyết các ý kiến kiến nghị của cử tri tại các kỳ họp của HĐND tỉnh luôn được Thường trực HĐND tỉnh chú trọng và có nhiều đổi mới. Trước kỳ họp, Thường trực HĐND, các Ban của HĐND tăng cường hoạt động giám sát về những vấn đề nổi cộm, bức xúc được nhiều cử tri quan tâm; đồng thời, các tổ đại biểu HĐND tiến hành tiếp xúc cử tri để làm cơ sở cho việc thực hiện hoạt động chất vấn và yêu cầu các cơ quan, cá nhân trả lời các ý kiến kiến nghị cử tri tại các kỳ họp của HĐND tỉnh. Thông qua các hoạt động giám sát, tiếp xúc cử tri, tại kỳ họp các đại biểu HĐND tỉnh đã có nhiều ý kiến chất vấn trọng tâm, xoay quanh những bức xúc đang được đại biểu HĐND và cử tri quan tâm. Để đại biểu có thêm thông tin, chủ động chất vấn, Thường trực HĐND giao Văn phòng tập hợp các tài liệu, báo cáo chính trình kỳ họp gửi trước để đại biểu HĐND nghiên cứu xem xét. Việc lựa chọn các kiến nghị cần được chất vấn, giải trình trực tiếp tại kỳ họp được thực hiện trên cơ sở nắm bắt thông tin trong quá trình triển khai thực hiện các nhiệm vụ của Thường trực, các Ban HĐND tỉnh theo quy định của pháp luật; từ báo cáo kết quả tiếp xúc cử tri của các Tổ đại biểu, và báo cáo tổng hợp ý kiến nhân dân tham gia xây dựng chính quyền của Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh. Ngoài ra, Thường trực HĐND luôn quan tâm đến các kiến nghị, phản ánh của cử tri thông qua các phương tiện thông tin đại chúng của tỉnh; trong đó báo, đài và phát thanh truyền hình cũng là một kênh thông tin quan trọng giúp cho hoạt động chất vấn  của HĐND. Đối với các kiến nghị không giải trình trực tiếp, được Văn phòng tổng hợp chuyển đến các cơ quan có trách nhiệm trả lời bằng văn bản, gửi cho đại biểu ngay tại kỳ họp.

Nội dung chất vấn, yêu cầu giải trình tại các kỳ họp của HĐND tỉnh Yên Bái thời gian qua tập trung vào: Chương trình xây dựng nông thôn mới; triển khai thực hiện Đề án giao rừng, cho thuê rừng; vấn đề cấp thẻ Bảo hiểm y tế cho các đối tượng chính sách xã hội; chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp; việc tiến hành tuyển dụng, điều chuyển giáo viên tại một số địa phương trong tỉnh… Đây là những vấn đề quan trọng, bức thiết trong cuộc sống trong cuộc sống, liên quan đến lợi ích của nhiều người dân; có tác động trực tiếp đến phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Phiên họp chất vấn, trả lời chất vấn và trả lời kiến nghị của cử tri được HĐND tỉnh bố trí vào phiên cuối của chương trình kỳ họp. Đây là phiên họp sôi nổi nhất và cũng “nóng” nhất, được truyền hình trực tiếp để cử tri có điều kiện theo dõi. Xác định được tầm quan trọng của phiên họp này, Thường trực HĐND tỉnh Yên Bái luôn nghiên cứu, đổi mới cách thức điều hành, tạo điều kiện cho cả người chất vấn và người được chất vấn đều có sự chuẩn bị, tránh tình trạng hỏi chiếu lệ, trả lời qua loa, hoặc dùng diễn đàn để báo cáo thành tích của cơ quan, đơn vị mình, như vậy là thiếu trách nhiệm với cử tri. Để thực hiện được điều này, Thường trực HĐND cùng với các Ban, các Tổ đại biểu thường xuyên tiến hành trao đổi nhằm xác định đúng đắn mục đích, yêu cầu chất vấn; đảm bảo các câu hỏi chất vấn phải ngắn gọn, có trọng tâm, đi thẳng vào vấn đề cần chất vấn. Câu hỏi chất vấn được gửi đến đối tượng được chất vấn trước phiên họp chất vấn ít nhất là 1 ngày để UBND phân công trả lời đúng đối tượng; đối với các kiến nghị cần giải trình tại kỳ họp thì sau khi tập hợp, được gửi ngay để các cơ quan, đơn vị có đủ thời gian xem xét giải quyết, trả lời.

Trong phiên họp chất vấn, trả lời chất vấn, HĐND tỉnh Yên Bái luôn bố trí nội dung phát biểu của Chủ tịch UBND tỉnh ngay sau nội dung chất vấn, trả lời chất vấn và giải trình kiến nghị cử tri, điều đó đảm bảo cho lãnh đạo của cơ quan điều hành có điều kiện trực tiếp báo cáo, giải trình, làm rõ hơn trước cử tri và HĐND về những nội dung mà cơ quan chuyên môn của UBND đã trả lời; qua đó, giúp HĐND xem xét, đánh giá những việc đã làm được, chưa làm được trong thực hiện nghị quyết HĐND và chính sách pháp luật nhà nước của UBND; đồng thời đánh giá được hiệu quả công tác của các cơ quan, đơn vị.

Trong quá trình điều hành chất vấn, giải trình, Chủ tọa kỳ họp đã xử lý linh hoạt các tình huống, gợi ý hoặc truy vấn đúng việc, đúng lúc và nhắc nhở những nội dung trả lời không đúng câu hỏi hoặc trả lời quá dài; đảm bảo điều hành phiên chất vấn trên tinh thần dân chủ, thẳng thắn, làm cho các vấn đề đều được kết luận rõ ràng, phân định rõ trách nhiệm của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền.

Có thể nói, do được chuẩn bị khá chu đáo nên công tác chất vấn, trả lời chất vấn và giải trình các ý kiến kiến nghị của cử tri tại các kỳ họp của HĐND tỉnh Yên Bái trong thời gian qua đã có nhiều đổi mới, góp phần nâng cao nhận thức và tinh thần trách nhiệm của các đại biểu HĐND trong việc thực hiện tốt trọng trách thay mặt nhân dân giải quyết các vấn đề quan trọng của tỉnh; nâng cao vai trò giám sát của HĐND tỉnh đối với hoạt động của các cơ quan chức năng trên địa bàn tỉnh.

Hoạt động chất vấn, trả lời chất vấn và giải trình các ý kiến kiến nghị của cử tri tại các kỳ họp của HĐND tỉnh đã đạt được những kết quả quan trọng nhất định, song thực tế vẫn còn một số hạn chế, đó là: Phần lớn câu hỏi chất vấn tại kỳ họp được tổng hợp từ kết quả tiếp xúc cử tri của các Tổ đại biểu, nên nội dung chất vấn chưa phong phú, đa dạng; quá trình chất vấn và trả lời chất vấn chưa thật sự sôi nổi. Do tâm lý nể nang, ngại va chạm nên nhiều đại  biểu chưa tham gia chất vấn tại kỳ họp; có đại biểu chất vấn nửa vời, không mạnh dạn hỏi thêm những nội dung trả lời chưa thỏa đáng để làm sáng tỏ vấn đề. Chất lượng trả lời chất vấn và giải trình của một số cơ quan, đơn vị chưa cao, chưa trọng tâm, còn tranh thủ diễn đàn để báo cáo thành tích hoặc trả lời chung chung. Số ít trường hợp trả lời chất vấn còn có tư tưởng “an toàn”, nên một số vấn đề thuộc thẩm quyền quyết định nhưng không đưa ra quan điểm giải quyết dứt khoát, mà chỉ tiếp thu những vấn đề đại biểu đặt ra và hứa hẹn xem xét, giải quyết trong thời gian sớm nhất. Việc theo dõi, giám sát kết quả giải quyết các ý kiến kiến nghị của cử tri và  kết quả thực hiện “lời hứa” của người đứng đầu cơ quan giải trình ý kiến chất vấn tại một số kỳ họp còn chưa được thường xuyên.

2. Một số kinh nghiệm, giải pháp  nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động chất vấn, trả lời chất vấn và giải quyết kiến nghị cử tri tại các kỳ họp Hội đồng nhân dân tỉnh

Thứ nhất,  phải làm tốt công tác chuẩn bị các nội dung dự kiến đưa ra chất vấn tại kỳ họp, đây là khâu quan trọng nhất, quyết định sự thành công của phiên chất vấn. Trước kỳ họp, Thường trực HĐND cần chủ động phối hợp với UBND, Ủy ban MTTQ tỉnh, các Ban HĐND tỉnh và các cơ quan chuyên môn của tỉnh chuẩn bị đầy đủ, chất lượng các nội dung của kỳ họp để gửi tới các đại biểu HĐND tỉnh theo quy định. Thông qua nghiên cứu các báo cáo hoạt động của HĐND, UBND; các đề án, tờ trình và báo cáo thẩm tra của các Ban HĐND; báo cáo tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri; báo cáo tổng hợp ý kiến nhân dân tham gia xây dựng chính quyền của Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh... các đại biểu HĐND tỉnh có cơ sở lựa chọn các nội dung chất vấn gửi Chủ tọa kỳ họp.

Mặc dù Luật không quy định, song để nội dung chất vấn được phong phú và phát huy trách nhiệm của mỗi đại biểu HĐND về hoạt động chất vấn, Thường trực HĐND tỉnh cần trao đổi, chỉ định các tổ đại biểu HĐND chuẩn bị ý kiến để chất vấn. Ngoài nội dung chất vấn của đại biểu, Thường trực, các Ban của HĐND tỉnh cần chủ động chuẩn bị các nội dung cần chất vấn để yêu cầu các cơ quan chức năng trả lời tại kỳ họp.

Thứ hai, việc lựa chọn các nội dung chất vấn cần có sự trao đổi, thống nhất của Chủ tọa kỳ họp, nội dung chất vấn tại kỳ họp phải là những vấn đề thực sự nổi nổi cộm, bức xúc được nhiều cử tri quan tâm cần được làm rõ và có các giải pháp khắc phục. Việc đặt câu hỏi chất vẩn phải ngắn gọn, đúng trọng tâm, thiết thực, dễ hiểu, có căn cứ xác đáng. Đối tượng phải trả lời chất vấn tại kỳ họp là UBND và người đứng đầu cơ quan của tỉnh.

Thứ ba, để phiên chất vấn, trả lời chất vấn tại kỳ họp HĐND tỉnh đạt chất lượng, hiệu quả, đòi hỏi Chủ tọa kỳ họp phải điều hành theo chương trình làm việc đã được thông qua, nhưng phải linh hoạt theo diễn biến của phiên chất vấn. Trong mỗi vấn đề chất vấn, Chủ tọa có thể đề nghị người chất vấn đưa ra các thông tin, số liệu cụ thể để chứng minh cho lập luận của mình. Đồng thời yêu cầu người trả lời, giải trình cần có thái độ cầu thị, làm rõ trách nhiệm cá nhân, tập thể; các giải pháp khắc phục đưa ra phải rõ ràng, có lộ trình thực hiện cụ thể để đại biểu, cử tri giám sát. Trong những trường hợp cần thiết chủ tọa có thể yêu cầu làm rõ đến cùng hoặc đề nghị dừng lại để cơ quan trả lời chất vấn tiếp tục nghiên cứu và báo cáo lại Thường trực HĐND sau kỳ họp. Kết luận của Chủ tọa kỳ họp tại phiên chất vấn nên ngắn gọn, nhận xét tóm tắt những nội dung đạt được và chưa đạt được trong phiên chất vấn, trả lời chất vấn và giải trình kiến nghị của cử tri, những vấn đề cần rút kinh nghiệm cho kỳ họp sau.
Thứ tư, ngay sau kỳ họp cần đăng tải toàn bộ câu hỏi chất vấn, nội dung trả lời chất vấn và văn bản giải trình ý kiến kiến nghị cử tri của UBND, các cơ quan,  tỉnh thông qua các phương tiện thông tin đại chúng của địa phương để cử tri theo dõi, giám sát việc thực hiện. Đối với HĐND, sau kỳ họp cần chú ý tăng cường giám sát chặt chẽ việc thực hiện “lời hứa” của người đứng đầu cơ quan tại kỳ họp. Đây là vấn đề hết sức quan trọng, bởi hiệu quả của hoạt động chất vấn, giải trình tại các kỳ họp của HĐND được thể hiện ở việc tiếp thu, khắc phục sớm những khuyết điểm, tồn tại của cơ quan, cá nhân người phụ trách. Những “lời hứa”, giải pháp đề ra trên diễn đàn kỳ họp được tổ chức triển khai trong thực tiễn sẽ tạo niềm tin cho cử tri, góp phần nâng cao uy tín của HĐND và các vị đại biểu dân cử.

Thứ năm, để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động chất vấn, HĐND tỉnh  cần có sự đổi mới về cơ cấu đại biểu HĐND, tăng đại biểu chuyên trách có trình độ chuyên môn và năng lực thực tiễn, giảm đại biểu là cán bộ cơ quan quản lý nhà nước, vì thực tế cho thấy các đại biểu kiêm nhiệm thường ít chất vấn do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có nguyên nhân nể nang hoặc ngại va chạm… Đồng thời, cần quan tâm xây dựng đội ngũ Văn phòng Đoàn ĐBQH& HĐND tỉnh vững mạnh, đáp ứng được nhiệm vụ tham mưu, giúp việc, phục vụ các hoạt động của Thường trực các Ban, các đại biểu HĐND tỉnh.