Nâng cao hiệu quả giám sát của Hội đồng nhân dân về nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội
(Ngày đăng :01/10/2013 12:00:00 SA)

Hội nghị trao đổi kinh nghiệm hoạt động của Th­ường trực Hội đồng nhân dân các tỉnh trong khu vực được tổ chức định kỳ là diễn đàn trao đổi nghiệp vụ hết sức quan trọng, cần thiết cho việc bổ sung lý luận và ứng dụng trong hoạt động thực tiễn của HĐND nói chung và HĐND các tỉnh trong khu vực nói riêng. Như chúng ta đã biết, Giám sát là một trong hai chức năng quan trọng của HĐND. Thông qua hoạt động giám sát, HĐND phát hiện những vấn đề bất cập, chỉ ra nguyên nhân và có những kiến nghị, đề xuất nhằm giải quyết những tồn tại, bất cập đó, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh tại địa phương. Do vậy, nâng cao hiệu quả giám sát của cơ quan dân cử là đòi hỏi tất yếu trong hoạt động, nhằm đáp ứng sự mong đợi từ phía cử tri. Với ý nghĩa quan trọng như vậy. Thường trực HĐND tỉnh Hoà Bình xin được trao đổi chuyên sâu về những vấn đề xoay quanh chủ đề: " Nâng cao hiệu quả giám sát của Hội đồng nhân dân về nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội ". 

1. Cơ sở lý luận về hiệu quả giám sát của Hội đồng nhân dân

Hoạt động giám sát chủ yếu mang tính chất định tính nên hiệu quả thường được xem là sự so sánh giữa kết quả trước và sau khi tiến hành một hoạt động, giữa kết quả đã có và kết quả dự định sẽ có; giữa kết quả đạt được và mục đích đề ra.

Nếu hiểu theo khái niệm hiệu quả là kết quả của hoạt động giám sát, thì kết quả đó không chỉ được thể hiện qua các con số như: số lượng các đoàn giám sát; số lượng ý kiến, kiến nghị; các vấn đề được chất vấn qua mỗi kỳ họp... mà còn được thể hiện qua những ảnh hưởng tích cực mà hoạt động giám sát mang lại. Có nghĩa là khi xét đến hiệu quả giám sát của HĐND, chúng ta phải đặt nó trong mối quan hệ với hiệu lực giám sát của HĐND.

Hiệu quả cao hay thấp phụ thuộc vào việc HĐND thực hiện chức năng giám sát theo quy định của pháp luật đến đâu, cũng như những kết luận, kiến nghị từ hoạt động giám sát có phù hợp với quy định của pháp luật và điều kiện thực tế hay không, có được các cơ quan, tổ chức, cá nhân tiếp thu và thực hiện nghiêm chỉnh hay không ?. Để đảm bảo hiệu lực giám sát, hoạt động giám sát cần phải có chất lượng, nghĩa là những kết luận, kiến nghị đưa ra phải chính xác. Trong mối quan hệ giữa chất lượng và hiệu lực giám sát thì chất lượng giám sát là tiền đề bảo đảm hiệu lực giám sát, nhưng để đảm bảo hiệu lực giám sát còn cần có sự tự giác chấp hành nghiêm chỉnh của các chủ thể bị giám sát đối với các kết luận, kiến nghị rút ra từ hoạt động giám sát. Đồng thời cần có các biện pháp xử lý đối với các chủ thể không chấp hành nghiêm các kết luận đó. Một khi chất lượng và hiệu lực giám sát được đảm bảo thì đương nhiên hiệu quả hoạt động giám sát sẽ tốt hơn.

2. Kết quả đạt được và những hạn chế trong công tác giám sát của Hội đồng nhân dân tỉnh Hòa Bình từ đầu nhiệm kỳ đến nay.

Giám sát là căn cứ, điều kiện để HĐND thực hiện quyền quyết định, định hướng cho sự phát triển kinh tế - xã hội là cơ sở quan trọng để hình thành chính sách của địa phương. Do vậy, kết quả giám sát luôn là tâm điểm mà các đại biểu, cử tri và nhân dân quan tâm.

Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, HĐND tỉnh Hòa Bình đã có nhiều cải tiến trong cách thức tiến hành, lựa chọn nội dung và kế hoạch hóa hoạt động giám sát, do vậy chất lượng, hiệu quả công tác giám sát đã được nâng lên rõ rệt, cụ thể: Hội đồng nhân dân tỉnh đă tập trung thực hiện giám sát việc thi hành pháp luật, việc thực hiện Nghị quyết của HĐND, Giám sát tổng thể về nhiệm vụ phát triển  kinh tế, xă hội, việc thực hiện Ngân sách, công tác của Toà án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân, các hoạt động tư­ pháp và giám sát chuyên đề một số ngành, lĩnh vực. Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Th­ường trực với các Ban của HĐND đã tổ chức đ­ược 138 cuộc kiểm tra, giám sát tại các Sở, Ban, Ngành và các địa phương trong tỉnh (trong đó Thường trực 36 cuộc, các Ban 102 cuộc) đã đưa ra 301 kiến nghị (Thường trực 106, các Ban 195 kiến nghị), số kiến nghị đă được giải quyết đạt trên 87,7%, các kiến nghị còn lại đang tiếp tục được nghiên cứu giải quyết.

- Tại các kỳ họp cuối năm, Thường trực HĐND tỉnh đã chủ động xây dựng nội dung, chương trình giám sát hàng năm trình HĐND tỉnh thông qua đã tạo sự chủ động cho Thường trực, các Ban, các đại biểu HĐND và các cơ quan, tổ chức hữu quan tham gia hoạt động giám sát, làm cho hoạt động này từng bước đi vào nền nếp, có chương trình, kế hoạch theo từng tháng, từng quý và cả năm. Thông qua chương trình giám sát, Thường trực HĐND tỉnh đã thực hiện tốt vai trò điều hoà, phối hợp giám sát, tránh chồng chéo trùng lắp về nội dung, thời điểm và đối tượng được giám sát. Nội dung chương trình giám sát cơ bản phự hợp với thực tiễn, đáp ứng được yêu cầu thực tế.

- Thành phần đoàn giám sát có sự đổi mới, hầu hết các đại biểu kiêm nhiệm đã bố trí thời gian tham gia các hoạt động này. Trong quá trình triển khai giám sát thực tế tại cơ sở có sự tham gia của lãnh đạo một số sở, ban, ngành của tỉnh và sự phối hợp chặt chẽ giữa Đoàn ĐBQH tỉnh, Uỷ ban MTTQ tỉnh, giữa HĐND tỉnh với Thường trực HĐND các huyện, thành phố và các xã, phường, thị trấn. Qua giám sát đã chỉ ra những tồn tại, thiếu sót và nêu ra được những kiến nghị để các tổ chức, cá nhân có trách nhiệm khắc phục, sửa chữa kịp thời.

- Hoạt động giám sát tại kỳ họp, nội dung hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn từng bước được cải tiến, đi vào nề nếp và trở thành một trong những nội dung trọng tâm của kỳ họp được cử tri và nhân dân quan tâm. Số lượng câu hỏi và số đại biểu chất vấn tăng lên, đề cập nhiều vấn đề bức xúc, có tính thời sự, phản ánh được tâm tư, nguyện vọng của cử tri. Từ đầu nhiệm kỳ đến nay đã có 115 câu hỏi chất vấn, tập trung vào công tác quản lý Nhà nước đối với ngành, lĩnh vực, quản lý điều hành và phân bổ ngân sách, biên chế, thực hiện cơ chế chính sách và vấn đã an sinh xă hội. Chất lượng chất vấn và trả lời chất vấn ngày càng được nâng lên. Không khí phiên chất vấn thể hiện tính dân chủ, thẳng thắn; việc trả lời chất vấn thể hiện tính nghiêm túc, cầu thị, người trả lời chất vấn nhận rõ trách nhiệm và đưa ra giải pháp khắc phục. Tại một số kỳ họp, kết hợp chất vấn với giám sát chuyên đề trong một số lĩnh vực làm cho hoạt động chất vấn tập trung, đưa ra nhiều giải pháp thiết thực^. Công tác đôn đốc, kiểm tra, giám sát việc thực hiện giải quyết ý kiến chất vấn của các cơ quan nhà nước được Thường trực HĐND tỉnh quan tâm chỉ đạo thường xuyên qua đó phát huy được hiệu quả của hoạt động chất vấn.

Nhìn chung, hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực với các Ban của HĐND tỉnh đã có những tác động tích cực tới việc bảo đảm thực thi pháp luật và Nghị quyết của HĐND tỉnh. Các kết luận, báo cáo giám sát đã luận chứng đầy đủ kết quả công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành của UBND tỉnh và các ngành chức năng; chỉ rõ những tồn tại, hạn chế, tìm ra nguyên nhân và kiến nghị các giải pháp cụ thể để thực hiện; do vậy, đă góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Việc thực hiện tốt chức năng giám sát của Hội đồng nhân dân tỉnh, không những bảo đảm cho việc thi hành Pháp luật, Nghị quyết của HĐND tỉnh mà còn là một kênh quan trọng đánh giá chất lượng việc ban hành Nghị quyết của HĐND và đề cao trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà nước ở địa phương.

Tuy nhiên hoạt động giám sát của HĐND với các Ban của HĐND tỉnh còn một số tồn tại, hạn chế như sau:

- Chất lượng đại biểu chưa đồng đều, một bộ phận đại biểu HĐND tỉnh do ảnh hưởng cơ cấu chi phối nên trình độ chưa đảm bảo, thiếu kỹ năng và bản lĩnh hoạt động trong môi trường đại biểu dân cử. Các đại biểu kiêm nhiệm chưa dành được nhiều thời gian để thực hiện nhiệm vụ đại biểu.

- Một bộ phận đại biểu cơ sở năng lực còn hạn chế, chưa dành nhiều thời gian nghiên cứu chính sách, pháp luật và Nghị quyết nên có ít đóng góp vào công việc của cơ quan dân cử, trong khi chưa có những quy định cụ thể về trách nhiệm cá nhân đại biểu và cơ chế giám sát, đánh giá kết quả hoạt động của đại biểu.

- Số lượng, quy mô và phạm vi giám sát có tăng lên nhưng hiệu quả của một số cuộc giám sát, khảo sát chưa đáp ứng được yêu cầu. Kết luận, kiến nghị còn chung chung, chưa thực sự cùng với cơ sở tháo gỡ những vấn đã bức xúc đặt ra.

- Các câu hỏi chất vấn thường chỉ tập trung ở một số đại biểu, nội dung chất vấn còn dàn trải. Tình trạng nể nang, né tránh ngại va chạm trong hoạt động chất vấn vẫn còn, trách nhiệm của người bị chất vấn chưa rõ.

- Công tác bồi dưỡng, tập huấn kỹ năng hoạt động cho đại biểu HĐND sau khi được bầu còn muộn về thời gian, nặng về lý luận, thiếu những kinh nghiệm thực tiễn cụ thể trong hoạt động của đại biểu.

- Việc tham mưu và tổ chức phục vụ các hoạt động giám sát của Văn phòng  là cơ quan chuyên môn trực tiếp phục vụ còn hạn chế như: chưa chủ động đề xuất với lãnh đạo Đoàn ĐBQH và Thường trực HĐND trong việc phối hợp tổ chức xây dựng chương trình giám sát, rút kinh nghiệm về hoạt động giám sát hàng năm; chậm nắm bắt thông tin về những bức xúc của của cử tri, những vấn đề nổi cộm trên địa bàn tỉnh được nhân dân quan tâm để tham mưu cho lãnh đạo kịp thời thực hiện hoạt động giám sát; việc đầu tư nghiên cứu tài liệu phục vụ giám sát của một bộ phận cán bộ Văn phòng chưa được quan tâm đúng mức.

- Trong một số trường hợp, cơ quan chịu sự giám sát chưa nghiêm túc xem xét, giải quyết kiến nghị và trả lời cơ quan giám sát. Cơ quan giám sát cũng chưa chú trọng theo dõi, đôn đốc đến cùng việc tiếp thu, giải quyết các kiến nghị.

- Thiếu cơ chế cụ thể cho phép đại biểu HĐND thường xuyên được yêu cầu và tiếp nhận các thông tin, số liệu từ UBND hay các cơ quan chuyên môn của UBND báo cáo; Thông tin liên quan đến nội dung giám sát chưa đa chiều. và phương thức thực hiện giám sát thông qua việc tổ chức các đoàn giám sát bao gồm cả nghe, xem xét báo cáo, chất vấn, trả lời chất vấn và kiểm tra thực tế, nhưng hiện nay phổ biến vẫn là xem xét báo cáo... làm cho hiệu quả giám sát chưa cao.

3. Kiến nghị

Xuất phát từ yêu cầu hoàn thiện cơ chế hoạt động của HĐND ở nước ta hiện nay đòi hỏi cần phải tiếp tục xây dựng hệ thống pháp luật, tạo hành lang pháp lý cần thiết cho hoạt động của HĐND. Để hoạt động của HĐND các cấp trong cả nước nói chung và Hòa Bình nói riêng thực hiện có hiệu quả thì cần phải kết hợp giữa lý luận và thực tiễn, tức là để nâng cao hiệu quả giám sát thì ta cần phải nâng cao được chất lượng giám sát và hiệu lực giám sát.

Trước hết là các quy định của pháp luật về giám sát cần phải được hoàn chỉnh để nâng cao hiệu lực giám sát. Đây là yếu tố đầu tiên tác động rất lớn đến hiệu quả giám sát của HĐND, bởi các quy định của pháp luật về giám sát là cơ sở pháp lý cho HĐND thực hiện quyền năng của mình.

1. Cần ban hành pháp luật về giám sát của HĐND, trong đó cần quy định rõ ràng, đầy đủ về nội dung, phạm vi, các chủ thể giám sát và đối tượng giám sát. Đặc biệt cần quy định rõ hơn về các chế tài xử lý và trách nhiệm pháp lý đối với các chủ thể chịu giám sát khi không thực hiện các kiến nghị, yêu cầu của HĐND và cơ chế huy động các cá nhân, tổ chức có chuyên môn nghiệp vụ tham gia hoạt động giám sát của HĐND.

2. Để thực hiện tốt chức năng của mình, đặc biệt là chức năng giám sát, đòi hỏi HĐND phải có một bộ máy làm việc đủ mạnh. Do vậy cần sớm sửa đổi Luật Tổ chức HĐND và UBND. Tổ chức bộ máy của HĐND hợp lý hơn, cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung để Thường trực và các ban là cơ quan của HĐND với nhiệm vụ và quyền hạn được mở rộng, để HĐND thực sự là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương. Về số đại biểu chuyên trách phải tăng lên ít nhất là 20%, mỗi ban tối thiểu có 2 đại biểu chuyên trách đối với cấp tỉnh và ít nhất là 1 người đối với cấp huyện, xã.

3. Nâng cao năng lực, bản lĩnh và trách nhiệm thực hiện chức năng giám sát của đại biểu HĐND.

- Có cơ chế cụ thể để tập thể HĐND và cử tri giám sát, đánh giá kết quả hoạt động của đại biểu HĐND. Hàng năm. mỗi đại biểu HĐND phải xây dựng chương trình công tác, đăng ký với Thường trực HĐND và báo cáo kết quả thực hiện với cử tri nơi mình được bầu, thực hiện cơ chế tự kiểm điểm đối với đại biểu HĐND.

- Đổi mới, tăng cường công tác  thông tin phục vụ hoạt động của đại biểu. Cần thường xuyên cung cấp đầy đủ tài liệu, nhất là các chủ trương chính sách mới của Đảng và Nhà nước, các luật mới được ban hành, các thông tin về tình hình kinh tế - xã hội của địa phương.

- Đại biểu HĐND cũng phải tự nâng cao trách nhiệm, nhận thức đầy đủ vai trò, nhiệm vụ của mình, xác định rõ trách nhiệm trước cử tri và trước tập thể HĐND, năng động sáng tạo trong hoạt động thực tiễn, không thụ động phục thuộc vào hoạt động của Thường trực và các Ban HĐND.

4. Về xây dựng Chương trình và nội dung của các cuộc giám sát.

- Nội dung giám sát đúng trọng tâm vào vấn đề cử tri, đại biểu, xã hội quan tâm.

- Phương thức giám sát phải phù hợp với nội dung, đối tượng, thời điểm giám sát; thành phần tham gia giám sát phải tinh, nhanh, trách nhiệm, có kinh nghiệm thực tiễn; hoạt động giám sát cần có kinh phí để hỗ trợ, khuyến khích thành viên tích cực phát hiện những hạn chế, khó khăn vướng mắc

- Nội dung kết luận giám sát phải chỉ rõ hạn chế, nguyên nhân, có địa chỉ cụ thể và giải pháp khắc phục để cơ quan, cá nhân chịu trách nhiệm thực hiện; hoạt động giám sát cần phối hợp chặt chẽ với cơ quan thông tin đại chúng, các tổ chức đoàn thể để thu hút nhân dân cùng tham gia.

- Sau giám sát các cơ quan chịu sự giám sát nghiêm túc xem xét, giải quyết kiến nghị. Cơ quan giám sát chú trọng theo dõi, đôn đốc đến cùng việc tiếp thu, giải quyết các kiến nghị để đánh giá đúng kết quả. hiệu lực giám sát. Có như vậy, hiệu quả giám sát của HĐND sẽ được nâng lên rất nhiều.

5. Tổ chức bộ máy  và cơ quan tham mưu phục vụ.
- Đi đôi với việc sửa đổi Luật Tổ chức HĐND, cần sửa đổi Nghị quyết 545/2007/NQ-UBTVQH12 để hoàn chỉnh và thống nhất về bộ máy tham mưu phục vụ. Cần quy định cụ thể chức năng, nhiệm vụ, vai trò vị trí và địa vị pháp lý của cơ quan Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND, tăng thêm các phòng chuyên môn và biên chế, tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng để đội ngũ làm công tác tham mưu phải thực sự chuyên nghiệp. Có như vậy công tác giám sát của HĐND sẽ được thực hiện tốt hơn. Đồng thời chính bộ máy Văn phòng là yếu tố góp phần tạo sự bền vững của hiệu quả giám sát qua các nhiệm kỳ HĐND.