Một số vấn đề về nâng cao chất lượng thẩm tra các báo cáo, đề án, tờ trình và dự thảo Nghị quyết trình tại kỳ họp HĐND tỉnh
(Ngày đăng :01/10/2013 12:00:00 SA)

Thẩm tra các báo cáo, đề án, tờ trình và dự thảo Nghị quyết trình kỳ họp là chức năng đặc thù của các Ban HĐND được Pháp luật quy định theo trình tự, thủ tục và thẩm quyền, nên hoạt động thẩm tra là một khâu quan trọng của công tác chuẩn bị để tổ chức kỳ họp HĐND.

Công tác thẩm tra các báo cáo, đề án, tờ trình, dự thảo nghị quyết được Thường trực HĐND tỉnh điều hòa, phối hợp, phân công nhiệm vụ cho các Ban HĐND tỉnh thẩm tra theo nội dung, lĩnh vực của từng Ban, đảm bảo phù hợp, khoa học (theo thông báo kết luận của Thường trực HĐND tỉnh tại Hội nghị liên tịch để thống nhất nội dung chương trình kỳ họp, đồng thời phân công nhiệm vụ thẩm tra cho các Ban).

Các Ban chủ động trong công tác thẩm tra các báo cáo, đề án, tờ trình, dự thảo nghị quyết ngay từ khi được UBND tỉnh mời tham dự các phiên họp thường kỳ để thảo luận, thống nhất các nội dung trình bày tại kỳ họp HĐND tỉnh. Lãnh đạo các Ban HĐND tỉnh được tham dự Hội nghị của Ban Thường vụ Tỉnh ủy khi thảo luận, thông qua các nội dung trình tại kỳ họp HĐND để kịp thời nắm bắt thông tin, thống nhất quan điểm chỉ đạo, góp phần định hướng trong các hoạt động thẩm tra của các Ban về các nội dung có liên quan. Do đó, đã giúp các ban tiếp cận được thông tin sớm, chủ động thời gian xây dựng kế hoạch thẩm tra. Báo cáo thẩm tra của các Ban nhìn chung đều đảm bảo đúng thời gian quy định, có chất lượng, tính phản biện cao, cung cấp nhiều thông tin quan trọng, góp phần giúp cho đại biểu có cơ sở để thảo luận, quyết định tại kỳ họp.

Tuy nhiên, để tránh cách làm hình thức, các Ban phải đề cao trách nhiệm trước HĐND và không ngại va chạm. Xác định mục đích của thẩm tra là xem xét tính khoa học, tính chính xác, tính hợp lý, hợp pháp, tính khả thi của các vấn đề được đưa vào báo cáo, đề án, tờ trình của UBND tỉnh trình kỳ họp HĐND. Báo cáo thẩm tra phải nêu ý kiến đánh giá của Ban, những vấn đề nhất trí, không nhất trí và còn có ý kiến khác nhau, những kiến nghị cần được sửa đổi bổ sung, thông qua đó đại biểu HĐND có được những thông tin để thảo luận, xem xét và quyết định. Báo cáo thẩm tra cần có cơ sở lý luận, khoa học, thực tiễn và mang tính thuyết phục cao, do đó đòi hỏi các Ban phải có sự đầu tư, thời gian, công sức, khảo sát thực tế, nghiên cứu văn bản, tài liệu và thực hiện đầy đủ chặt chẽ quy trình thẩm tra theo đúng quy định của pháp luật.

Báo cáo thẩm tra của các Ban đã tập trung phân tích về những vấn đề trọng tâm để HĐND tập trung thảo luận, cân nhắc, chú trọng làm rõ những khả năng và điều kiện để triển khai thực hiện Nghị quyết trong thực tế. Các đại biểu HĐND tỉnh đánh giá cao về tính phản biện trong báo cáo thẩm tra của các Ban, rất quan tâm nghiên cứu theo dõi, coi đó là kênh thông tin quan trọng để thảo luận, nêu ý kiến hoặc chất vấn các cơ quan có liên quan. Trên cơ sở kiến nghị của các Ban HĐND tỉnh, các phiên thảo luận tổ và thảo luận tại hội trường, hoạt động chất vấn… được các đại biểu tích cực tham gia và có kết quả thiết thực.

Để chuẩn bị cho việc thẩm tra, các ban của HĐND cần dành nhiều thời gian để làm việc trực tiếp với các cơ quan, đơn vị, khảo sát thực tế tại cơ sở, nhằm nắm bắt được thông tin, tình hình thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế để khi thẩm tra những nội dung trình tại kỳ họp có những đánh giá chính xác, khách quan, phản ánh đúng thực trạng tình hình, những vấn đề trọng tâm cần được tập trung giải quyết; cần nghiên cứu, nắm vững các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước; các nghị quyết, chỉ thị của Tỉnh ủy, nghị quyết của HĐND; tranh thủ sự lãnh đạo của Đảng Đoàn HĐND tỉnh, sự điều hoà, phối hợp hoạt động của Thường trực HĐND tỉnh để vận dụng linh hoạt vào quá trình thực hiện nhiệm vụ; đảm bảo chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho hoạt động thẩm tra. Trên cơ sở phân công nhiệm vụ của Thường trực HĐND tỉnh, các Ban HĐND tỉnh triển khai ngay việc xây dựng kế hoạch thẩm tra, phân công nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên trong Ban; tăng cường sự phối hợp giữa các Ban, giữa các cơ quan thẩm tra với cơ quan chuyên môn và cơ quan soạn thảo. Trong thẩm tra, tuân thủ đúng quy định, trình tự thẩm tra để phát huy dân chủ và tập trung trí tuệ của đại biểu; tham vấn ý kiến của các chuyên gia; tiến hành khảo sát thực tế, thu thập thông tin liên quan đến nội dung thẩm tra; coi trọng chất lượng, nâng cao tính xây dựng, gợi mở, tính phản biện trong các báo cáo thẩm tra, khắc phục tính hình thức, sự né tránh, tạo cơ sở tin cậy cho việc xem xét, quyết định của đại biểu HĐND tại kỳ họp. Sau thẩm tra, đối với những vấn đề các thành viên Ban còn băn khoăn, có ý kiến khác nhau, các Ban HĐND tổng hợp, báo cáo Thường trực HĐND tỉnh để trao đổi, thống nhất với UBND tỉnh, cùng nhau bàn bạc giải quyết vì trong thực tế công tác thẩm tra, nhiều lúc gặp nội dung có ý kiến khác nhau, thậm chí mâu thuẫn, nếu không xem xét kỹ khi đưa ra kỳ họp HĐND sẽ khó đạt được sự thống nhất cao.

- Trong quá trình thẩm tra: Đối với thẩm tra các báo cáo định kỳ của UBND, TAND, Viện KSND cùng cấp, Cục thi hành án dân sự tỉnh, các Ban HĐND tỉnh đã xem xét, đối chiếu tính chính xác, tính phù hợp của các vấn đề trong báo cáo của UBND và các ngành; so sánh kết quả đạt được so với cùng kỳ năm trước để nhìn nhận, đánh giá khách quan kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân trong quá trình triển khai thực hiện nhiệm vụ; đây là những nội dung quan trọng để HĐND tỉnh nghiên cứu, cân nhắc xây dựng các chỉ tiêu đưa vào nghị quyết hàng năm, nhất là các chỉ tiêu về tốc độ tăng trưởng GDP, tốc độ tăng giá trị sản xuất, cơ cấu kinh tế trong GDP, thu ngân sách trên địa bàn, các chỉ tiêu về lao động đào tạo nghề, tỷ lệ hộ nghèo… đồng thời, đối chiếu với việc thực hiện nghị quyết của năm hiện hành để kiểm chứng việc tổ chức triển khai thực hiện nghị quyết của HĐND tỉnh;

Đối với thẩm tra các đề án, dự thảo nghị quyết theo quy định pháp luật và theo chuyên đề, các Ban HĐND tỉnh đã chủ động phối hợp với cơ quan chuyên môn tham gia ngay từ khi xây dựng đề án, dự thảo nghị quyết và dành nhiều thời gian nghe các cơ quan soạn thảo giải trình, làm rõ các nội dung, vấn đề còn nhiều ý kiến khác nhau, các kiến nghị cụ thể đối với nội dung dự thảo đã thẩm tra, đảm bảo tính thống nhất cao khi trình HĐND tỉnh tại kỳ họp. Căn cứ văn bản thẩm định của Sở Tư pháp, kết quả thẩm tra của các Ban HĐND tỉnh, đối với những đề án chuẩn bị chưa kỹ, tính khả thi chưa cao, Thường trực HĐND tỉnh đề nghị UBND tỉnh chuẩn bị kỹ, đầy đủ các điều kiện mới đưa ra trình tại kỳ họp.

Sau thẩm tra, các Ban HĐND tỉnh tổ chức họp thống nhất nội dung thẩm tra, báo cáo kết quả thẩm tra với Thường trực HĐND tỉnh, với HĐND tỉnh tại kỳ họp và gửi tới UBND tỉnh, cơ quan chuyên môn tham mưu xây dựng báo cáo, đề án; trong đó đánh giá, phân tích và thể hiện rõ chính kiến về văn bản thẩm tra.

Một vấn đề rút ra từ thực tiễn hoạt động thẩm tra của các Ban HĐND tỉnh Lạng Sơn đó là tính chủ động không phụ thuộc vào thời gian gửi văn bản chính thức của UBND tỉnh; có quan điểm rõ ràng, đề nghị cụ thể đối với HĐND tỉnh tại kỳ họp giúp cho các đại biểu HĐND tỉnh có cơ sở quyết nghị các nghị quyết của kỳ họp.

Trong quá trình thực hiện công tác thẩm tra các báo cáo, đề án, tờ trình và dự thảo Nghị quyết trình tại kỳ họp HĐND tỉnh, chúng tôi thường gặp một số khó khăn, hạn chế như sau:

- Một số báo cáo, đề án, dự thảo nghị quyết của UBND tỉnh gửi về Thường trực HĐND tỉnh còn chậm so với yêu cầu, thậm chí có văn bản gửi sát ngày diễn ra kỳ họp, ảnh hưởng đến công tác thẩm tra của các Ban HĐND tỉnh; trong công tác chuẩn bị kỳ họp, có cơ quan được giao soạn thảo đề án, dự thảo nghị quyết chưa phối hợp với các Ban HĐND tỉnh ngay từ đầu quá trình xây dựng đề án nên có khó khăn trong công tác thẩm tra.

- Đa số thành viên của các Ban hoạt động kiêm nhiệm, chỉ có một phó ban chuyên trách, mỗi thành viên của Ban chỉ có năng lực chuyên môn trong lĩnh vực chuyên ngành nhất định. Trong khi đó, chức năng, nhiệm vụ của Ban, lĩnh vực hoạt động khá rộng, nên việc triển khai hoạt động trên các lĩnh vực theo chức năng, nhiệm vụ của Ban có lúc còn hạn chế, trong đó có hoạt động thẩm tra.

- Số lượng chuyên viên được phân công giúp việc cho các Ban còn ít. Mỗi Ban mới chỉ đáp ứng được 01 chuyên viên giúp việc, trong khi lĩnh vực hoạt động của Ban khá rộng cũng là một khó khăn cho hoạt động của các Ban.

- Kiến thức chuyên môn, kỹ năng hoạt động của các thành viên trong Ban chưa đồng đều; điều kiện công tác của mỗi thành viên khác nhau ảnh hưởng nhất định đến việc thực thi nhiệm vụ. Chất lượng một số báo cáo thẩm tra còn hạn chế, tính phản biện chưa cao. Trong đó có nguyên nhân do công tác chuẩn bị của các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh chưa kịp thời và thường không đáp ứng được thời gian gửi báo cáo theo quy định nên các thành viên Ban chưa có nhiều thời gian nghiên cứu, phân tích sâu, phát hiện các vấn đề đã làm ảnh hưởng đến chất lượng thẩm tra của các Ban. Chất lượng một số dự thảo nghị quyết khi trình HĐND tỉnh còn chưa bảo đảm. 

Theo quy định, khi thẩm tra các báo cáo, đề án, tờ trình, dự thảo nghị quyết các Ban có thể chủ động tranh thủ sự đóng góp ý kiến của các nhà khoa học cũng như có thể mời các chuyên gia phản biện, nhất là đối với các báo cáo, đề án chuyên đề. Tuy nhiên, trên thực tế việc này vẫn chưa thực hiện được.

Từ thực tiễn hoạt động thẩm tra các báo cáo, đề án, tờ trình và dự thảo Nghị quyết trình tại kỳ họp HĐND tỉnh, chúng tôi xin nêu ra một số giải pháp:

- Để việc thẩm tra báo cáo, đề án, tờ trình, dự thảo nghị quyết đảm bảo chất lượng, mang tính phản biện cao, các cơ quan có trách nhiệm liên quan cần đảm bảo thực hiện nghiêm quy trình thủ tục soạn thảo ban hành nghị quyết theo đúng quy định của pháp luật: các báo cáo, đề án, tờ trình, dự thảo nghị quyết phải được gửi tới Thường trực HĐND và các Ban HĐND tỉnh đúng thời gian, có sự thẩm định của Sở Tư pháp đối với các văn bản có yêu cầu phải thẩm định. Trên cơ sở đó mới từng bước đổi mới nâng cao chất lượng, đảm bảo việc ban hành nghị quyết đúng luật và hiệu quả.

- Cần nâng cao năng lực hoạt động thực tiễn, tăng cường khảo sát, giám sát để nắm thông tin phục vụ công tác thẩm tra. Một trong những nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng thẩm tra những năm gần đây là do các thành viên Ban thiếu thông tin liên quan đến nội dung thẩm tra, nên rất khó phản biện. Điều này dẫn đến tình trạng báo cáo thẩm tra chỉ có thể đưa ra những đánh giá chung chung, thiếu lập luận sắc sảo và thiếu tính phản biện.

- Các ban HĐND cần được cung cấp thông tin đẩy đủ: Lãnh đạo các Ban  cần được mời tham dự các hội nghị liên quan đến lĩnh vực hoạt động của ban; các hội nghị của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh khi thảo luận, thông qua các nội dung trình tại kỳ họp HĐND để kịp thời nắm bắt thông tin, thống nhất quan điểm chỉ đạo, góp phần định hướng trong các hoạt động thẩm tra của các Ban về các nội dung có liên quan.

- Các cuộc họp do UBND tỉnh tổ chức để đóng góp và thông qua các dự thảo báo cáo, đề án…thì lãnh đạo chuyên trách các Ban theo lĩnh vực có liên quan cần được tham dự trực tiếp để nắm bắt thông tin, khai thác và tổng hợp văn bản, tài liệu có liên quan. Như vậy, sẽ tham mưu, giúp cho các thành viên các Ban có thêm cơ sở để tham gia xây dựng báo cáo thẩm tra đảm bảo chất lượng, hiệu quả.

- Các Ban cần chủ động ngay từ khi được UBND tỉnh mời tham dự họp thống nhất các nội dung trình tại kỳ họp, qua đó để tiếp cận được thông tin sớm, chủ động thời gian xây dựng kế hoạch thẩm tra, xác định các vấn đề trọng tâm cần thẩm tra.

- Tiếp tục thu thập các thông tin cần thiết sau khi nhận được báo cáo, đề án, dự thảo Nghị quyết cần thẩm tra. Sau khi nhận được báo cáo, đề án, dự thảo Nghị quyết, các Ban cần tiếp tục thu thập thêm các thông tin cần thiết như: yêu cầu cơ quan soạn thảo phải cung cấp những tài liệu, báo cáo về các nội dung cần làm rõ; tổ chức các đoàn khảo sát để nắm tình hình tại địa phương, đơn vị về những nội dung liên quan đến báo cáo, đề án và dự thảo nghị quyết…trong trường hợp cần thiết có thể tiến hành lấy ý kiến các chuyên gia, và những người có kinh nghiệm chuyên sâu về lĩnh vực đang tiến hành thẩm tra.

- Nội dung báo cáo thẩm tra của Ban phải thể hiện rõ được ý kiến của Ban về các vấn đề như cơ sở pháp lý, cơ sở thực tiễn, những tác động, hiệu quả đến nền kinh tế; sự phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương; tính khả thi, dư luận xã hội… những vấn đề mà Ban nhất trí, không nhất trí hay còn nhiều ý kiến khác nhau; kết luận của việc thẩm tra phải cụ thể, rõ ràng về những vấn đề trọng tâm, có đề xuất phương hướng, biện pháp giải quyết để nghị quyết khi ban hành đạt chất lượng cao. Đối với các đề án, dự thảo Nghị quyết mà nội dung chuẩn bị chưa đảm bảo yêu cầu, chưa phù hợp với tình hình của địa phương thì các Ban phải có ý kiến phản biện kiên quyết, kiến nghị với HĐND không thông qua để đảm bảo chất lượng và tính khả thi.

- Nhân tố chủ quan quyết định chất lượng công tác thẩm tra chính là thành viên các Ban HĐND. Năng lực chuyên môn, tinh thần trách nhiệm của các thành viên là yếu tố quan trọng làm nên chất lượng báo cáo thẩm tra của các Ban. Thực tế hiện nay, các Ban thường chỉ có 01 thành viên chuyên trách, các thành viên còn lại đều là thủ trưởng các sở ban ngành, địa phương trong tỉnh. Cơ cấu thành viên như vậy bên cạnh mặt tích cực là các thành viên có thể nắm tình hình ở tầm rộng, bao quát nhiều lĩnh vực nhưng cũng có mặt hạn chế là thời gian dành cho hoạt động của Ban còn ít, phân tán. Lựa chọn các thành viên là những đại biểu có trình độ chuyên môn sâu ở các lĩnh vực theo chức năng, nhiệm vụ của từng Ban, có kinh nghiệm thực tiễn, có trách nhiệm và điều kiện hoạt động để góp phần hoàn thành tốt nhiệm vụ chung của các Ban; hàng năm có tổ chức tập huấn nghiệp vụ, nâng cao năng lực và kỹ năng thẩm tra của các Ban HĐND, các thành viên Ban hoạt động kiêm nhiệm.
- Quan tâm, tạo điều kiện để xây dựng cơ quan tham mưu, giúp việc cho HĐND tỉnh mang tính chuyên nghiệp và hiện đại. Có cơ chế, chính sách thu hút những người có phẩm chất tốt, có trình độ, năng lực, có kinh nghiệm thực tiễn, tâm huyết với hoạt động của cơ quan dân cử về công tác tại Văn phòng để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong thời kỳ mới.
- Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động HĐND; nhận thức đẩy đủ về vai trò, vị trí của HĐND; đổi mới phương thức lãnh đạo đối với HĐND, tạo cơ chế và điều kiện thuận lợi cho HĐND hoạt động