Một số giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động của Hội đồng nhân dân cấp xã trên địa bàn tỉnh
(Ngày đăng :22/05/2019 6:38:41 CH)

Quang cảnh Kỳ họp thứ 5 HĐND xã Ta Gia, huyện Than Uyên

Theo Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, cấp chính quyền địa phương được tổ chức ở các đơn vị hành chính có HĐND và UBND. HĐND được thành lập ở cả 3 cấp: Cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã. Hiến pháp năm 2013 cũng quy định rõ 02 chức năng cơ bản của HĐND là: “quyết định” và “giám sát”, cụ thể, HĐND quyết định các vấn đề của địa phương do luật định; giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của HĐND. Về cơ cấu tổ chức, so với Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003, cơ cấu tổ chức của HĐND cấp tỉnh và huyện theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 không có nhiều thay đổi, nhưng cơ cấu tổ chức của HĐND cấp xã lại có thay đổi đáng kể, khi quy định HĐND cấp xã thành lập Ban Pháp chế, Ban kinh tế - xã hội. 

Nhiệm kỳ 2016 - 2021, số đại biểu HĐND xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh Lai Châu được bầu là 2.762 đại biểu, trong đó: Nữ: 840 đại biểu, chiếm 30,4%; Nam: 1.922 đại biểu, chiếm 69,6%; Dân tộc thiểu số: 2.291, chiếm 83%; Trình độ chuyên môn: Sau Đại học: 2 đại biểu, chiếm 0,04%; Đại học: 356 đại biểu, chiếm 12,9%; dưới Đại học: 2.404 đại biểu, chiếm 87,06%; Lý luận chính trị: Cử nhân, Cao cấp: 69 đại biểu, chiếm 2,5%; Trung cấp: 933 đại biểu, chiếm 33,77%; Trẻ tuổi: 1.297 đại biểu, chiếm 46,96%; Ngoài đảng: 723 đại biểu, chiếm 26,18%; Tái cử: 1.187 đại biểu, chiếm 42,98%. Tỷ lệ đại biểu là phụ nữ, người dân tộc thiểu số, trẻ tuổi, có trình độ đại học cao hơn so với các nhiệm kỳ trước, cơ bản bảo đảm tiêu chuẩn về trình độ và năng lực đáp ứng cho hoạt động của HĐND, góp phần vào việc nâng cao chất lượng hoạt động của Đại biểu cũng như hoạt động của HĐND cấp xã.

Qua hơn nửa nhiệm kỳ hoạt động, HĐND các xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh đã tích cực hoạt động và cơ bản hoàn thành các nhiệm vụ theo quy định của pháp luật, thể hiện được vai trò là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng của cử tri và nhân dân, góp phần quan trọng trong việc thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng đã đề ra. Ban pháp chế và Ban kinh tế - xã hội lần đầu được bầu ra ở HĐND cấp xã song đã tập trung thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ theo quy định; tích cực thẩm tra các văn bản, dự thảo nghị quyết trình kỳ họp, góp phần làm cho việc ban hành nghị quyết HĐND cấp xã được thực hiện theo đúng trình tự, thủ tục, thẩm quyền và đúng pháp luật, quyết định nhiều vấn đề quan trọng trên địa bàn như tình hình phát triển kinh tế - xã hội, thu - chi ngân sách… Cùng với đó, hoạt động giám sát có bước chuyển quan trọng, số cuộc giám sát nhiều hơn, giám sát kỹ hơn, chất lượng hơn; phản ánh đúng thực trạng tình hình, kịp thời phát hiện, làm rõ nguyên nhân, đề xuất những giải pháp xử lý phù hợp với với các vấn đề nảy sinh trong quá trình triển khai thực hiện nghị quyết ở cơ sở.  Hoạt động tiếp xúc cử tri, tiếp công dân, giải quyết đơn, thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân cũng được HĐND các xã quan tâm và thực hiện cơ bản tốt, đầy đủ, kịp thời.

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động của HĐND cấp xã trên địa bàn tỉnh vẫn còn những hạn chế, đó là: Hầu hết HĐND các xã, phường, thị trấn chưa thực hiện đầy đủ các công việc thuộc nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Luật, chất lượng nhiều văn bản được ban hành còn hạn chế, cụ thể: Trong công tác chuẩn bị kỳ họp, một số xã chưa đưa vào chương trình kỳ họp một số nội dung theo quy định tại Điều 59, Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND (báo cáo công tác phòng, chống tham nhũng; thực hành tiết kiệm chống lãng phí; công tác phòng chống tội phạm, vi phạm pháp luật); việc báo cáo xin ý kiến Thường trực Đảng ủy xã về kế hoạch tổ chức kỳ họp chưa được quan tâm thực hiện; việc triệu tập đại biểu về dự kỳ họp một số xã chưa đảm bảo thời gian theo quy định; chưa gửi kèm dự kiến chương trình kỳ họp theo quy định tại khoản 3, Điều 80 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015; việc phân công các Ban HĐND xã thẩm tra các báo cáo, dự thảo Nghị quyết tại kỳ họp có thời điểm còn chậm, chưa thực sự phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của Ban; chất lượng báo cáo thẩm tra còn hạn chế, chưa thể hiện rõ quan điểm, chính kiến của Ban; hầu hết nghị quyết ban hành chưa đảm bảo về thể thức, kỹ thuật trình bày, bố cục soạn thảo theo quy định tại Điều 62, Nghị định số 34/2016/NĐ-CP và Thông tư 01/2011/TT-BNV; nội dung một số nghị quyết dài, sao chép nguyên văn nội dung của UBND xã trình. Về hoạt động giám sát, hầu hết HĐND các xã chưa tổ chức chất vấn tại các kỳ họp; một số xã có chất vấn nhưng câu hỏi chất vấn chỉ mang tính chất tìm hiểu thông tin; chưa ban hành thông báo kết luận của chủ tọa sau chất vấn; việc quyết đinh, lập chương trình giám sát của Thường trực HĐND, các Ban HĐND một số xã chưa bảo đảm theo quy định; việc tổ chức thực hiện các cuộc giám sát của Thường trực HĐND, các Ban HĐND xã còn lúng túng và nhầm với giám sát của Ban Thanh tra nhân dân; hầu hết các xã chưa quan tâm tổ chức giám sát việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân và việc giải quyết kiến nghị của cử tri; công tác tiếp công dân của Thường trực HĐND còn hạn chế, hầu hết các xã chưa tổ chức cho đại biểu HĐND xã; công tác chỉ đạo việc cập nhật, lưu trữ văn bản của HĐND chưa khoa học dẫn đến khó khăn cho việc tra cứu hồ sơ, tài liệu.

(Đại biểu HĐND xã Nậm Hàng, huyện Nậm Nhùn tiếp xúc cử tri tại bản Huổi Pết)

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những hạn chế trên. Trước hết, trình độ văn hóa, chuyên môn, lý luận chính trị của các đại biểu HĐND cấp xã không đồng đều, đại biểu chưa qua đào tạo chuyên môn chiếm tỷ lệ lớn; nhiều đại biểu mới tham gia làm đại biểu lần đầu nên kinh nghiệm, kỹ năng hoạt động còn hạn chế; một số đại biểu trong Thường trực HĐND, các Ban HĐND chưa nêu cao tinh thần trách nhiệm, chưa nghiên cứu kỹ luật và các văn bản hướng dẫn, do đó dẫn đến triển khai một số nhiệm vụ không kịp thời, đầy đủ theo quy định; các Ban HĐND mới được thành lập theo quy định tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 nên hầu hết các ban còn lúng túng trong hoạt động, nhất là hoạt động thẩm tra, giám sát; việc cơ cấu thành viên các Ban còn bất cập (Phó Bí thư Đảng ủy xã kiêm trưởng ban hoặc Phó trưởng Ban HĐND xã; Trưởng ban là cán bộ địa chính bán chuyên trách, phó trưởng ban là trưởng bản); Công tác bồi dưỡng, nâng cao kỹ năng hoạt động cho đại biểu chưa được tiến hành thường xuyên và còn mang tính hình thức, hiệu quả chưa cao. Bên cạnh đó, nhận thức của một số cấp ủy, cán bộ, đảng viên và nhân dân về vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND cấp xã chưa đầy đủ. Có nơi cấp ủy cơ sở chưa thật sự quan tâm đúng mức đến hoạt động của HĐND; điều kiện làm việc, trang thiết bị phục vụ hoạt động của HĐND cấp xã chưa đáp ứng với nhu cầu.

Để nâng cao chất lượng hoạt động của HĐND cấp xã trên địa bàn tỉnh, cần tập trung thực hiện tốt một số giải pháp như sau:

Thứ nhất, Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của HĐND cấp xã; tạo điều kiện thuận lợi để HĐND thực hiện và phát huy được chức năng, nhiệm vụ của mình.

Thứ hai, Thường trực HĐND các xã, phường, thị trấn tiếp tục chủ động nghiên cứu, phối hợp triển khai thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật, quy chế hoạt động của HĐND xã, nhiệm kỳ 2016 - 2021 nhằm khắc phục những hạn chế trong hoạt động thời gian qua; rà soát, sửa đổi bổ sung quy chế hoạt động của HĐND đảm bảo đúng quy định của pháp luật; chỉ đạo công chức văn phòng - thống kê thực hiện nghiêm quy định của Luật văn thư lưu trữ để thực hiện tốt việc cập nhật, lưu trữ văn bản, hồ sơ, nhất là tài liệu các kỳ họp đảm bảo theo quy định.

Thứ ba, Chú trọng làm tốt công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức, trách nhiệm và kỹ năng hoạt động của đại biểu HĐND cấp xã. Chương trình bồi dưỡng, tập huấn cần hết sức linh hoạt, đa dạng, phù hợp với thực tế tình hình cơ sở theo hướng gần đối tượng, sát nhu cầu của các đại biểu. Tập trung tuyên truyền nâng cao nhận thức của về vị trí, vai trò của HĐND, đại biểu HĐND trong hệ thống chính trị của địa phương; kỹ năng xây dựng và triển khai giám sát chuyên đề; kỹ năng thẩm tra; kỹ năng chất vấn; giám sát việc giải quyết kiến nghị cử tri; kỹ năng tổ chức, điều hành các kỳ họp HĐND xã.

Thứ tư, Cải tiến và nâng cao chất lượng kỳ họp HĐND cấp xã. Đổi mới công tác tổ chức và điều hành kỳ họp, giảm thời gian đọc báo cáo, tờ trình, dành nhiều thời gian để đại biểu tham gia thảo luận, chất vấn và trả lời chất vấn tại các kỳ họp. Nội dung, chương trình kỳ họp phải được chuẩn bị chu đáo, đầy đủ. Tài liệu kỳ họp phải được gửi đến Thường trực HĐND đầy đủ, đúng thời gian quy định. Việc thẩm tra các báo cáo, tờ trình, dự thảo nghị quyết và ban hành nghị quyết phải bảo đảm quy trình theo luật định. Chủ tọa cần linh động trong điều hành kỳ họp, gợi mở để đại biểu mạnh dạn tham gia ý kiến đóng góp nhằm ban hành những nghị quyết có tính khả thi cao.

Thứ năm, Thực hiện tốt chức năng giám sát của HĐND cấp xã theo quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Xem xét cẩn trọng để lựa chọn đúng và trúng nội dung giám sát, phù hợp với yêu cầu thực tiễn của địa phương, xây dựng chương trình, kế hoạch giám sát cụ thể. Tiến hành giám sát sâu, đánh giá đúng thực trạng tình hình; phân tích, chỉ rõ nguyên nhân và đưa ra được giải pháp giải quyết vấn đề; phối hợp chặt chẽ với UBND trong việc chỉ đạo, đôn đốc các cơ quan có liên quan thực hiện các kiến nghị sau giám sát. 

Thứ sáu, quan tâm các điều kiện bảo đảm cho hoạt động của HĐND cấp xã. Bố trí, sắp xếp hợp lý để vừa là nơi đại biểu HĐND làm việc, vừa là nơi cử tri có thể trực tiếp đến bày tỏ tâm tư, nguyện vọng của mình đối với cơ quan dân cử; trang bị phương tiện thông tin liên lạc, tài liệu, phòng làm việc hợp lý, tương xứng với trách nhiệm của đại biểu. Đối với các chức danh kiêm nhiệm của HĐND nên có chế độ thỏa đáng để động viên, khuyến khích họ nâng cao tinh thần trách nhiệm của mình.

Tin tưởng rằng, trong thời gian tới, phát huy kết quả đã đạt được, khắc phục những khó khăn, hạn chế trong thực hiện nhiệm vụ, hoạt động của HĐND cấp xã trên địa bàn tỉnh Lai Châu sẽ chất lượng hơn, hiệu quả hơn, đáp ứng sự tin cậy của cử tri và nhân dân trên địa bàn tỉnh./.

Lò Văn Thạch